terça-feira, 30 de setembro de 2014

Hakarak Aman sosa motor !

Hakarak Aman sosa motor !

Uluk sei eskola iha UNDIL, kolega ida hakarak los atu nia mos iha motor. Nia husu nia Apa atu sosa fodik nia motor ida.

Oan: Pai, Sosa fodik hau nia motor ida ba, kolega sira hotu iha motor, hau lor-loron sa’e mikrolet hela deit ne’e!
Aman: Bele, naran katak O nia nilai diak, lor-loron hadia hela deit O nia kuartu halo rapi, depois O tesi mos o nia fuk naruk ne’e. Hau la gosta O nia fuuk.

Liu tiha fulan ida.
Oan: Pai, bele sosa ona hau nia motor to?!!
Aman: Oan, Hau kontenti ho O. O nia nilai diak ona, kuartu mos rapi hela deit, Maibe O nia fuk seidauk tesi hela deit ne. Mane ne tenki tesi fuk badak!!
Oan: Mas Pai, Pai la hatene katak iha Biblia, Samson nia fuk naruk, Moises mos fuk naruk, Noe fuk naruk, no Jesus rasik mos fuk naruk ne’e.
Aman: Sim, no sira ba ne’ebé deit LA’O AIN to? la sa’e motor!! Sé oan hakarak, hau sosa kuda buru ida para O sa’e hanesan momentu Jesus tama ba Jerusalem ne’e.
Oan: ????

Autor : Bill Soares

quinta-feira, 25 de setembro de 2014

AMAN NIA EDUKASAUN TUIR OAN NIA PONTUDEVISTA

AMAN NIA EDUKASAUN TUIR OAN NIA PONTUDEVISTA

Bainhira hau nia otas tinan 4: "Hau nia aman mak di’ak no kapás liu iha mundu”.
Bainhira hau nia otas tinan 10: "Hau nia aman mak espesiál, maibe dalaruma bele hirus”.
Bainhira hau nia otas tinan 12: "Kuandu hau sei kiik, hau nia aman nakonu ho domin”.
Bainhira hau nia otas tinan 14: "Hau nia aman ne’e sensitivu loos”.
Bainhira hau nia otas tinan 16: "Susar tebes ba hau nia aman atu simu realidade tempu agora ”.
Bainhira hau nia otas tinan 18: "Mundu modernu ba bebeik, hau lakumpriende hau aman nia hakarak, lahatene loos nia hakarak saida?”.
Bainhira hau nia otas tinan 20: "Susar ba hau atu perdua hau nia aman, no hau lakumpriende oinsá hau nia inan bele pasiénsia moris hamutuk ho nia ba tempu naruk”.
Bainhira hau nia otas tinan 25: "Hau nia aman kontra buat hotu ne’ebé hau hakarak”.
Bainhira hau nia otas tinan 30: "Susar tebes atu konkorda ho hau nia aman, hau fiar katak uluk avo mane ulun moras eduka hau nia aman iha nia tempu joven”.
Bainhira hau nia otas tinan 40: "Hau nia aman eduka ona hau ho jeitu oioin iha hau nia moris tomak, hau tenke halo tuir jeitu hirak ne’e”.
Bainhira hau nia otas tinan 45: "Hau bila’an no kestiona, oinsá hau nia aman bele eduka ami hotu ho didi’ak”.
Bainhira hau nia otas tinan 50: "Loos duni, lafasil eduka oan sira, hau foin kumpriende oinsá hau nia aman to’o kolen no ulun moras eduka no kuidadu ami hotu”.
Bainhira hau nia otas tinan 55: "Uluk, hau nia aman iha vizaun ne’ebé dook ba futuru, nia lansa planu kriativu barak ba ami, nia mak aman espesiál no nakonu ho domin”.
Bainhira hau nia otas tinan 60: "Hau nia aman mak di’ak no kapás liu iha mundu” .
Moris la’o tuir nia dalan, hadulas tuir nia tempu, oan ida presiza tinan 56 atu fila fali ba faze labarik tinan 4, hodi repete hikas fraze “Hau nia aman mak di’ak no kapás liu iha mundu”.

Autor : Jano B. Buti

segunda-feira, 15 de setembro de 2014

Ladaña husi hau nia Mãe

Ladaña husi hau nia Mãe

Foin remata te’in hotu hahán kalan nian, hau nia kakutak la para hanoin no sukat hau nia-an.  Fihir dadaun hahán ne’e, buat ne’ebé mosu iha hau nia kakutak mak, hau ne’e ‘spoiled’ liu. Maske dalaruma han supermi hela deit tamba sibuk, maibe kuandu iha tempu atu te’in, na’an ho modo nia quantidade sempre barak liu etu. La’os tamba hau mak hakarak, maibé hau bele dehan deit difisil atu sukat modo ka na’an ba porsi ba ema ida nian deit tuir standar Timor. Naumedigas, hau atu te’in na’an pedasuk rua ka tolu iha tasu? ou modo tahan ida ka rua? (ba ema ida nian deit).

        Maibé hanesan hau dehan, hau sente-an ‘spoiled’ tamba se hanoin didiak, iha hau nia rai, ema balu dalaruma susar atu hetan hahán, familia barak mak susar atu sosa na’an ba oan sira iha semana ida nia laran, ka fulan ida nia laran. Atu ekilibra ida ne’e hau nia maluk sira barak liu mak han etu barak (foho ramelau) maibé modo kuaze hanesan infeita deit etu (katak uitoan los). 

            Hanoin hirak ne’e hotu halo hau hanoin teb-tebes hau nia familia iha Timor liu-liu pai ho mae.. jangankan han etu mak barak liu fali na’an ka modo, dalaruma sira la han liu kedas. Máximu loron ida han dala rua, mínimu, la han liu kedas...  I hau fiar, la’os hau nia inan-aman deit, sei iha ema barak mos hanesan ne’e.
Sei hanoin hela, derrepente  telefone lian, telefone ne’e husi mãe iha Timor. Tesi lia uitoan, hau husu kedas, “tamba sa imi forte nafatin? Hamnasa kontente hela deit, maske dalaruma imi han dala ida deit iha loron ida?”
“Oan, hatene o iha nebá eskola diak hela, ne sufisiente ona ba ami atu moris loron ida. Kona-bá hahán, ami toman tiha ona uluk funu iha ai-laran...O nia saúde diak, estudu la’o diak, ba ami to’o ona”
Hmm.. hau sei dúvida, maibé koko atu kumpriende..Hau husu fali, “Mae, nusa lakohi han para saúde diak? Uluk ami sei kiik, imi kesi kabun atu ami hetan edukasaun diak, até kuandu ami husu na’an imi dehan, orsida selu imi nia ekola hodi saida tan? Agora ami ida-ida iha ami nia fatin, haruka osan ba imi, atu sosa hahán diak hirak nebé uluk imi la konsege hola, imi la han fali? Saida los mak imi hakarak?”
“La’os lakohi oan, agora tempu atu goza duni maibé la’os hahán. Ami han na’an, tensaun sa’e maka’as halo ami nia vida badak, ami han modo tanan, tolan ba la tun... naumedigas ami atu tolan etu maran?” Hau hamnasa maibe konfuzan hela. 

Maske konfuzuan, maibé pelu menus, agora hau kumpriende uitoan tamba sa dalaruma sira lakohi han. Hau hatán fali ba, “entaun mae, se hanesan ne’e, lalika tan halo natar ho toos ona, halo ba mos atu fó han se?...ba imi nain rua nia kabun deit, alin sira sei bele sustenta, hau mos sei bele haruka stipend rohan oan sorin karik imi presiza”
      “Hahahaha,” Mae hatán ho hamnasa, “haluha tena, tinan-tinan ami sempre fó fos-rai ba imi, no hau nia bei-oan sira gosta liu fos rai duke imi nia fos loja? Haluha tena katak natar oan ne’e mak hodi sustenta ita hotu nia moris durante ne’e no mos imi nia edukasaun husi kiik? Haluha tena katak dalaruma imi sibuk liu ho buat seluk, sosa buat seluk ou sibuk rai osan atu halo ka  sosa buat ruma, to’o haluha tiha imi nia kabun?  Haluha tena katak, uluk ita ba konsulta, doutor dehan, ami tenki halo ezersisiu? Naumedigas oan hakarak ami atu ba fali gym, ou halai dader loraik.. ami nia ezersisiu mak toos no natar ne’e. Ami hakarak book-an hela deit hodi hein imi...  maibé ami la hakaas-an ona hanesan uluk... koko tuir ami bele, haka’as uitoan deit maibé halo ami sibuk nafatin. Ikus liu, se ami la book natar ne’e, no abandona hela, la kleur ema okupa ona, tamba laihá ema seluk mak atu haré tan.. Imi hotu hela dook husi ami.”
      
          Rona litani naruk ne’e, hau koko foti konkluzaun.. Afinal imi la peduli kona-ba hahán ba imi nia-an maibé sei peduli nafatin hahán ba ami oan sira... no imi nia bei-oan sira
Hau hakruuk nonok deit, la hatene atu hatán tan saida.. hahán ne’ebé hau prepara hela iha hau nia oin atu han ne’e, derrepente sente nia gostu lakon tiha.. Hau mos sente katak, hau presiza estuda barak tan husi valór morisa nian husi Sira (inan-aman).

          Ikus liu, MOSU IHA HAU NIA OIN, ‘SAIDA MAK SIRA BELE GOZA TAN, ATU HALO SIRA KONTENTE MAIBÉ LA’OS HAHÁN?’ hau sente hau iha ona nia resposta... Hmm 


Hakerek nain
Bill Soares

domingo, 14 de setembro de 2014

Oinsá atu kumprende saida mak “pasar saham”

Oinsá atu kumprende saida mak “pasar saham”

Loron ida iha suco ida, Ema nia aman ida mosu derrepenti no avizu ba ema sira iha suco laran katak nia hakarak sosa lekirauk, ho folin $10 kada lekirauk. Haree ba lekirauk iha ai-laran barak loos, ema sira iha suco laran komesa ba kaer.

Ema nia aman ne’e sosa lekirauk rihun ida ho folin $10 kada lekirauk. Wainhira lekirauk iha ai-laran menus ona, ema iha suco laran komesa para buka tan lekirauk. Ema nia aman ne’e mosu fali mai no anunsia katak nia hakarak atu sosa tan lekirauk no prontu atu sosa ho folin $20 kada lekirauk.

Ho folin ne’ebé aas tan ne’e, ema sira iha suco laran ba buka tan lekirauk to’o iha foto leten sira. konsege kaer lekirauk 500 no fa'an ho folin $20. La kleur, lekirauk iha ai-laran mos komesa menus tan ba bebeik no difisil liu tan atu kaer. Ema komesa para buka lekirauk no fila fali sira nia toos ho natar.

Ema nia aman ne’e hasa’e tan folin. Nia prontu atu sosa ho folin $25 kada lekirauk, maibé agora ema sira iha suco laran susar los atu kaer lekirauk. Oinsá atu kaer, haree hetan deit lekirauk nia oin iha ai-laran mos susar los ona. Tamba ‘persediaan’ laiha duni ona.

Atu dada nafatin ema sira iha suco laran, ema nia aman ne’e avizu tan katak, $25 ne’e la to’o. Se mak iha lekirauk, nia hakarak sosa ho folin $50 kada lekirauk. Maibé, tamba ema nia aman ne’e tenki halo viajen ofisial ida ba li’ur, nia hameno hela ninia asistente mak urus fodik.

Wainhira ema nia aman ne’e ba hela, ninia asistente ne’e koalia ho ema sira iha suco, “Imi haree took lekirauk sira uluk hau nia Xefi sosa no tau iha gudang laran ne’e. Hau fa’an fali ba imi ho folin $35 kada lekirauk. Wainhira hau nia xefi fila fali mai, imi fa’an fali ba nia ho folin $50 kada lekirauk hanesan nia dehan ne’e.”

Ema sira iha suco laran mos, komesa hasai sira nia osan hodi sosa hotu lekirauk sira ne’e ho folin $35 kada lekirauk.  Liu tiha ida ne’e, ema nia aman ne’e ho ninia asistenti nia oin nunka mosu tan iha suco ne’e nia laran. Sira halai lakon tiha. Lekirauk mak agora lemo-lemo los iha suco ne’e nia laran.

Liu tiha, ema sira iha suco laran ne’e foin hatene katak, sira lakon osan barak tamba sira afinal sosa fali lekirauk ne’ebé uluk sira rasik mak buka ne’e ho folin aas liu no agora sira la hatene atu halo saida ho lekirauk sira ne’e.



Tradusaun husi fontes iha lian Ingles : Billito Soares
DALAN IDA DE’IT BA SUSESU

DALAN IDA DE’IT BA SUSESU



Joven ida dada-lia ho nia mestri. Nia husu, “Mestri, bele ka lae hatudu mai hau dalan atu la’o to’o ba susesu?” Mestri laiha resposta maibe halo de’it lian “uhmm…” hafoin mestri nonok tiha de’it. Liu tiha minutu balun, mestri hatudu de’it liman ba dalan ida. Joven ne’e la’o tuir dalan ne’ebé mestri hatudu ba. Nia lakohi lakon tempu atu hetan susesu. Maibe hafoin minutu balun, nia hakfodak no kestiona “Opss, ida ne’e dalan nia rohan no ninin”, los duni, tanba iha nia oin hamriik moru aas ida, taka dalan, laiha tan dalan seluk. Joven ne’e hamriik hodi hateke de’it, laran rua-rua, no husu ba nia-an “dalaruma hau kumpriende sala mestri nia objetivu.”
Joven ne’e disidi fila fali hodi husu tenik ba nia mestri, “Mestri, dalan ida ne’ebé lós mak atu la’o to’o ba susesu?” Dala ida tan mestri hatudu nafatin ba dalan ne’ebé hanesan, lako’alia buat ida. Nia halo tuir hodi hakat tuir dalan ne’ebé mestri hatudu ba. Maibe saida mak nia hasoru hanesan de’it, moru aas no dalan taka, laiha tan dalan seluk. Joven ne’e komesa hanoin, karik mestri halimar de’it hodi goza, nia laran hirus loos no lasimu.
Ho laran manas tebes, hirus, joven ne’e fila ba hasoru mestri, “Mestri, hau la’o tuir ona dalan ne’ebé ita-boot hatudu, maibe dalan ne’e dalan kotu, labele liu tanba iha moru aas satan netik no laiha tan dalan seluk atu liu. Hau husu tan dala ida. Mestri, atu to’o ba susesu liu husi dalan ida ne’ebé? Mestri labele hatudu liman de’it, ko’alia sai mai!” Ikus mai Mestri ne’e ko’alia,“Dalan atu to’o ba susesu nian mak ne’e duni, liu tiha hakat ida-rua iha moru nia sorin ba.”
Mensajen: Moru aas la’os objetivu ikus, obstakulu la’os atu hapara, dezafiu la’os atu hamate, atu hetan susesu tenke iha esforsu maka’as. Susesu labele monu husi lalehan.


Autor : Jano B. Buti